In theorie zijn PvdA, GroenLinks, D66 en CDA voor transparantie en openheid. Maar als het er écht op aankomt, blokkeren deze Haarlemse coalitiepartijen het recht op informatie [zie video onderaan].
De kwestie is simpel. Op 4 december 2018 verschijnt een artikel in het Haarlems Dagblad: Het Florapark gaat op de schop en de gemeente verkoopt een partij oude klinkers aan aannemer Heijmans. Het is een transactie met gesloten beurzen waarbij de aannemer een partij kostbare rijnformaat klinkers verruilt voor een paar pallets waalformaten. Over de verkoopprijs wordt geheimzinnig gedaan.
Om duidelijkheid te krijgen, stuur ik een mailtje naar de gemeente. Procesmanager Wimmy Hengst van gemeente komt met het antwoord: “Bij het project Floraplein zijn 1900 m2 oude waalformaten ingekocht en 950 m2 rijnformaten verkocht.”
In de volgende e-mail vraag ik om de verkoopprijzen. Het is dan 10 december 2018. Op 20 december antwoordt Hengst dat de verkoopprijzen vertrouwelijk zijn. Een maand later blijkt waarom: terwijl ik wachtte op antwoord, verklaarde CDA-wethouder Merijn Snoek samen met burgemeester Wienen (CDA) en de andere wethouders de verkoopprijzen geheim.
De weigerachtige houding van de gemeente leidt tot een officieel Wob-verzoek. De Wet openbaarheid van bestuur (Wob) zorgt ervoor dat je bezwaar kunt maken tegen het besluit van burgemeester wethouders (b&w) om de verkoopprijzen af te dekken.
De adviescommissie voor bezwaarzaken luistert op 26 juni 2019 naar mijn argumenten. Het is een ingewikkelde zaak geworden omdat het college van burgemeester en wethouders de Wob-procedure heeft opgedeeld. Twee documenten zouden geheim zijn verklaard en daarom heeft b&w er niets meer over te zeggen. De geheimhouding is nu in de maag van de gemeenteraad gesplitst.
Als geheime documenten worden gewobt, is dat Wob-verzoek tegelijkertijd een verzoek tot opheffen van geheimhouding. Daarom spreken gemeenteraadsleden -zonder dat ik daar over wordt geïnformeerd- op 11 april over de bewuste documenten. D66’er Bas van Leeuwen en PvdA’er Matin Abassi beginnen hun betoog door te zeggen dat openbaarheid erg belangrijk is. Maar in dit geval vinden ze de geheimhouding terecht: D66 en de PvdA volgen de overtuiging van de CDA-wethouder.
En omdat Melissa Oosterbroek van GroenLinks het eens is met de PvdA en CDA’er Maurits de Lint zich aansluit bij D66, is het coalitie-kwartet compleet. De meeste stemmen gelden in de gemeenteraad en dat betekent dat de documenten geheim blijven.
Wat de raadsleden zich niet realiseren, is dat de documenten op dat moment helemaal niet geheim zijn. De raadsleden zijn vals of foutief ingelicht.
Procesmanager Hengst schrijft: “Op 31 januari 2019 heeft de raad de op 18 december door het college opgelegde geheimhouding op de door Hart Voor Haarlem gevraagde documenten over straatstenen aan het Floraplein (2018/876456) bekrachtigd.” Maar dat klopt niet.
In artikel 25 van de Gemeentewet staat dat burgmeester en wethouders een document geheim mogen verklaren. Dat document is dan geheim tot de eerstvolgende raadsvergadering. In de eerstvolgende raadsvergadering moet de gemeenteraad de geheimhouding bekrachtigen om het document geheim te houden.
Tussen de geheimverklaring van de Florapark-documenten (op 18 december 2018 ) en de raadsvergadering van 31 januari 2019, was er nog een bijeenkomst. Dat was op 20 december 2018. Toen had de geheimhouding bekrachtigd moeten worden. Omdat het toen niet is gebeurd, is de geheimhouding vervallen.
Wat klinkt als juridisch geneuzel, kan grote impact hebben op de gemeenteraad. Want omdat de documenten niet geheim waren op het moment van mijn Wob-verzoek (6 februari 2019) is het zinvol om de zaak voor te leggen bij de bestuursrechter. Alleen ‘procedeer’ ik nu niet tegen burgemeester en wethouders, maar tegen mijn eigen volksvertegenwoordiger(s); de gemeenteraad.
De juridisch controller van de gemeente, Else Kingma, schreef eerder: “In zijn algemeenheid geldt dat een derde partij die met de overheid zaken doet, zich ervan bewust is of moet zijn dat deze zaken zich in de openbaarheid afspelen, dan wel in de openbaarheid gaan afspelen” en “[naam leverancier] heeft als professioneel bedrijf te beseffen dat in de zaken die hij met de gemeente doet, de openbaarheid vergt dat bepaalde zaken naar buiten komen.”
De woorden van de hoogste gemeentelijke juridisch adviseur tonen aan dat het niet ongebruikelijk is financiële informatie van leveranciers te delen. Sterker nog: haar advies was bijna drie jaar geleden reden om financiële afspraken over de bestrating van het Stationsplein openbaar te maken.
D66, GroenLinks en CDA waren in die zaak -die gelijkenis vertoond met de straatsten van het Florapark- ook tegen openheid. D66, GroenLinks en CDA zaten toen ook in de coalitie. Maar omdat coalitiegenoot PvdA openbaarheid toen wél serieus nam, waren er meer raadsleden voor openbaarheid, dan tegen.
Afgelopen donderdag spraken gemeenteraadsleden opnieuw over de geheime documenten. Dat was omdat ik bezwaar had gemaakt tegen hun besluit de verkoopprijzen geheim te houden. Op basis van argumenten heb ik geprobeerd de gemeenteraadsleden te overtuigen dat er geen reden is de documenten geheim te houden. Niet de relatie met aannemer Heijmans* moet leidend zijn, maar de uitgangspunten van de Wob: alles is openbaar, tenzij … .
Opvallend is dat alleen PvdA, GroenLinks, D66 en CDA overtuigd zijn van de geheimhouding. In de raadszaal beweerden de eerste drie partijen dat hun fracties hebben gewikt en gewogen, maar nu het erop aankomt, ze de boel liever geheim houden. Het CDA zoekt zijn toevlucht in het advies van de bezwarencommissie.
Saillant detail hierbij is dat bij de behandeling van mijn bezwaarschrift geen gemeenteraadsleden aanwezig waren. Het was een ambtenaar van de gemeente die haar argumenten tegenover de bezwaarcommissie oplepelde. Met andere woorden: de vertegenwoordiger van b&w voerde ook namens de gemeenteraad het woord.
En hier gaat het om!
De gemeenteraad zou zelf een afweging moeten maken over openbaarheid van stukken. Alle oppositiepartijen doen dat. Alleen de coalitiepartijen lijken niet in staat hun woorden om te zetten in daden. In plaats van het vormen van een eigen mening, baseren zij zich op adviezen van b&w, foutieve stukken van het ambtelijke apparaat en een dwalende bezwarencommissie.
Als de coalitiepartijen volgende week tegen opheffen van geheimhouding stemmen, zou dat hen op lange termijn duur kunnen komen te staan. Was de geheimverklaring goed geregeld, dan had ik geen kans gemaakt bij de bestuursrechter. Maar door fouten bij de geheimverklaring in 2018 zal de gemeenteraad moeten onderbouwen waarom ze de Florapark-documenten geheim willen houden.
En omdat er geen steekhoudende argumenten zijn te bedenken, voorspel ik dat de raad en ik over 1,5 jaar bij de rechter staan**. Ben erg benieuwd hoe Jasper, Peter, Burhan, Ziggy, Peter, Melisaa, Sacha, Roséanne, Najim, Ienke, John, Bas, Maarten, Isabelle, Ibrahim, Dilia, Meryem, Misja, Bas, Maarten, Eva, Ron, Mostapha en Jurrit dan hun besluit van 21 november 2019 zullen verdedigen. Want alles lijkt erop dat openbaarheid van bestuur in dit geval ondergeschikt is aan partijpolitiek.
*Rutger van Zwam reageert namens Heijmans als volgt op de straatstenen-transactie: “Wij doen, tenzij dit noodzakelijk is voor de voortgang van werkzaamheden, nimmer uitspraken over de inhoud van enige overeenkomst. Daar wilde ik het graag bij laten.”
**Om een rechtszaak te beginnen, moet je griffierecht (€170) betalen. Mail mij als je de rechtszaak tegen de gemeenteraad (deels) wilt ‘funden’. (ik stuur je dan een tikkie van €10).
